Menu
© Harry-Imre Dijkstra, oktober 2021
Gaspare Torelli – Amorose faville - Il quarto libro delle Canzonette a tre voci (1608)
(Gaspare) Torelli: Liederen voor drie stemmen, Boek IV
Grupo Vocale Armoniosoincanto o.l.v. Franco Radicchia
Brilliant Classics 96240 • 69' •
Opname okt. 2019, febr. 2020, Chiesa Sant'Antonia Abate,Perugia (I)
Liedjes klonken rond 1600 natuurlijk behoorlijk anders dan de hedendaagse popliedjes, al handelen ze beide over beknopt benoemde liefde. Ze werden een paar eeuwen geleden canzonette genoemd en onder de noemer 'Amorose faville - Liefdevolle vonken' klinkt hier een hele reeks van een tijdgenoot van Monteverdi, de uit Sansepolcro afkomstige Gaspare Torelli (1572-1613).
Deze Torelli had een behoorlijke ontwikkeling als kerkdienaar doorgemaakt en werd in 1602 reeds monseigneur. Hij was eerst in zijn geboortestad en later in Padua werkzaam als muziekdocent, dichter en componist en schreef opmerkelijk genoeg uitsluitend wereldlijke muziek. Zijn eerste twee liederenbundels (de derde is nooit gevonden) bestaan uit liederen voor drie stemmen, een handvol slechts is voor vier stemmen geschreven. Drie is kennelijk de norm geweest voor deze liederen die, eenvoudig van opzet in aanvang, gaandeweg in de 17de eeuw steeds meer tekstuele en compositorische elementen van het serieuzere madrigaal in zich zouden krijgen. In zeker zin vormde de canzonetta een aanloop naar de muzikale fabels (lees: opera's) die rond 1600 ontstonden. Ook Torelli schreef er in het jaar 1600 een: I fidi amante, een herdersspel met instrumentale intermezzi. Hiermee mag Torelli zich met bijvoorbeeld Rossi en Monteverdi tot de vroegste theatercomponisten rekenen.
Al kunnen de teksten eenvoudig zijn, dit wil niet zeggen dat de thematiek per se oppervlakkig is: luisterend naar bijvoorbeeld de liederen Di Medea crud'è quella of Dimmi crudel Amore worden we meegetrokken in de pijnlijkste liefdesbelevenissen en verscheurende smart. Ook de tekstschrijvers waren vaak niet de minsten, al werden ook veel anonieme teksten gebruikt.
Hoewel het dankzij de gelijksoortige muzikale aanpak van Torelli niet direct aan te raden valt om alle liederen in een keer te beluisteren, valt er prima te genieten van deze muziek. Het ensemble Armoniosoincanto begeleidt de driestemmige liederen gepast, nu eens met een continuo, dan weer met een renaissanceluit, een enkel lied a capella. Het merendeel van de werken wordt gezongen door een vaste combinatie zangers, bestaande uit twee sopranen en een bariton. Dit trio neemt het niet altijd even nauw met de intonatie – al probeert men wel de regels van ongetempereerd musiceren te volgen. Qua expressie heeft het een klein streepje voor op het tweede vaste stemmentrio op de cd, waarbij sopranen Caterina Becchetti en Francesca Maraziti voor meer veiligheid zorgen in de stemming. Helaas is de totaalklank met bariton Francesco Palmieri erbij behoorlijk mat.
Voor het publiek van destijds moet het bij een canzonetta vooral de tekst geweest zijn die met de onderstroom van lichtgolvende ritmiek zo welluidend kon worden ondergaan. De kleinschaligheid ervan moet derhalve bij het beluisteren in de 21ste eeuw in het achterhoofd gehouden worden, anders gaat men zoeken naar iets dat er in klank niet altijd is.